2021 Lưu ký chứng khoán là gì? Những điều quan trọng cần nắm bắt

Thị trường chứng khoán là một sân chơi cho tất cả những ai ưa mạo hiểm và kiếm tiền từ chính những mạo hiểm ấy với một niềm tin bất biến “nơi nào rủi ro cao nơi ấy lợi nhuận cao”. Nói như vậy không có nghĩa là tham gia thị trường chứng khoán giống như tự do bước chân vào “chợ”, mà phải tuân theo những thủ tục nhất định. Một chu trình giao dịch chứng khoán trải qua nhiều thủ tục: lưu ký chứng khoán, đặt lệnh, khớp lệnh, bù trừ chứng khoán và cuối cùng là thanh toán chứng khoán. Trong đó lưu ký chứng khoán là điều kiện tiên quyết để có một chiếc vé vào cửa thị trường chứng khoán.

Lưu ký chứng khoán là gì?

Lưu ký (Depository) là một từ dịch thuật từ nước ngoài về, trong đó Lưu là lưu giữ, còn Ký là ký gửi, nôm na lại Lưu ký là việc chúng ta nhờ ký gửi một vật hoặc tài sản gì đó cho 1 cá nhân hoặc tổ chức khác lưu giữ hộ tài sản đó, giống như việc một số người có vàng để ở nhà không an toàn, kể cả trong két sắt nên đã ký gửi số vàng đó cho ngân hàng và mất 1 khoản phí khi nhờ cất giữ hộ đó.

Lưu ký chứng khoán là việc gửi cổ phiếu, trái phiếu, hoặc các loại giấy tờ hợp pháp chứng minh quyền sở hữu chứng khoán vào hệ thống của Trung tâm Lưu ký và các chứng chỉ chứng khoán của nhà đầu tư sẽ được cất giữ an toàn tại đây.

Lưu ý rằng muốn ký gửi được thì công ty đại chúng đó phải làm việc và đã đăng ký với Trung tâm (tức là cũng đã có mã chứng khoán riêng được quản lý), cụ thể như hình:

Chứng khoán đã lưu ký sẽ tồn tại dưới dạng điện tử tích hợp vào tài khoản ở công ty chứng khoán – nơi nhà đầu tư mở tài khoản trên cơ sở được sự bảo đảm của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán.

Có bắt buộc phải lưu ký chứng khoán hay không?

Lưu ký chứng khoán là bắt buộc trước khi muốn chứng khoán được giao dịch qua sàn giao dịch của Trung tâm giao dịch chứng khoán, nó như một bước khởi đầu nhằm tiện lợi và đơn giản hóa các thủ tục về sau.

Hệ thống lưu ký chứng khoán

Hệ thống lưu ký chứng khoán trước đây ở Việt Nam được quy định rõ trong Chương V – Đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán – Nghị định 144CP, gồm hai bước cụ thể. Thứ nhất, việc lưu ký chứng khoán của các nhà đầu tư chỉ được thực hiện tại các thành viên lưu ký của Trung tâm giao dịch chứng khoán nên chứng khoán của các nhà đầu tư sẽ được tập trung tại Trung tâm giao dịch chứng khoán và Trung tâm lưu ký chứng khoán qua các thành viên lưu ký. Sau đó các thành viên lưu ký sẽ lưu ký chứng khoán khách hàng của mình tại Trung tâm giao dịch và Trung tâm giao dịch, nơi mà họ đã mở tài khoản lưu ký của chính mình. Lúc đó, Trung tâm giao dịch chứng khoán Việt Nam đóng vai trò là Trung tâm lưu ký. Các thành viên lưu ký bao gồm các công ty chứng khoán và các ngân hàng thương mại đã được Uỷ Ban Chứng Khoán Nhà Nước cấp phép hoạt động lưu ký và đã đăng ký làm thành viên lưu ký của Trung tâm giao dịch chứng khoán.

Trước đây nhà đầu tư trong nước chỉ được lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký trong nước – là các công ty chứng khoán hoặc các ngân hàng thương mại trong nước, nhà đầu tư nước ngoài chỉ được lưu ký tại thành viên lưu ký nước ngoài – là các công ty chứng khoán liên doanh với nước ngoài hoặc các ngân hàng thương mại liên doanh với nước ngoài hoặc các chi nhánh ngân hàng nước ngoài đang hoạt động hợp pháp tại Việt Nam.

Quy định này đã được thay đổi, theo Quyết định số 51/2003/QĐ-BTC ngày 15/04/2003 của Bộ Tài Chính về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế lưu ký, thanh toán bù trừ và đăng ký chứng khoán, nhà đầu tư trong và ngoài có thể mở tài khoản lưu ký chứng khoán ở bất kỳ thành viên lưu ký nào. Sau khi thành viên hoàn tất việc tái lưu ký tại Trung tâm giao dịch chứng khoán thì chứng khoán đó mới được phép giao dịch.

Theo quy định, mỗi nhà đầu tư chỉ được mở một tài khoản lưu ký tại một thành viên lưu ký. Do vậy nhà đầu tư cần tìm hiểu trước để lựa chọn một thành viên lưu ký thích hợp cho mình. Trong trường hợp muốn đổi sang một thành viên lưu ký khác, nhà đầu tư sẽ mở tài khoản lưu ký mới tại thành viên lưu ký mới, đồng thời phải làm các thủ tục đóng tài khoản lưu ký tại thành viên lưu ký cũ và yêu cầu thành viên lưu ký này chuyển số dư chứng khoán sang tài khoản lưu ký tại thành viên lưu ký mới. Ngoài ra, có những trường hợp ngoại lệ, các đối tượng như Ngân hàng Nhà nước hay tổ chức tín dụng được phép tham gia đấu thầu, phát hành hoặc bảo lành phát hành trái phiếu Chính phủ cũng có thể mở tài khoản lưu ký tại Trung tâm giao dịch như các thành viên khác.

Hệ thống lưu ký này là một cơ cấu “hai cửa”, hoặc có thể gọi “đa cấp”, nhà đầu tư không thể trực tiếp lưu ký chứng khoán tại Trung tâm mà phải qua các thành viên lưu ký và tất nhiên chịu một mức phí nhất định, và đối với các ngân hàng thương mại dịch vụ nhận lưu ký là một hình thức kinh doanh ngày càng hấp dẫn.

Phí lưu ký chứng khoán là bao nhiêu?

Chứng khoán đã lưu ký thì do công ty chứng khoán quản lý trực tiếp trên cơ sở sự giám sát liên tục của trung tâm lưu ký, chính vì vậy ở đây lại phát sinh khoản phí để trung tâm quản lý số chứng khoán này và được gọi là phí lưu ký chứng khoán. Thường được dùng để trung tâm rà soát kiểm tra các Công ty chứng khoán hàng ngày xem rằng họ đã quản lý đúng chưa.

Nguyên tắc tính phí lưu ký được đề cập đến dựa trên Thông tư 241/2016/TT-BTC ngày 11/11/2016 của Bộ Tài chính. Trong đó phí lưu ký được phân ra làm 02 loại là:

Trong đó mức phí với cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền là 0,4 đồng mỗi tháng. Còn mức phí với trái phiếu là 0,2 đồng mỗi tháng. Trong thực tế thì với nhà đầu tư cá nhân Việt Nam thì gần như 100% là quan tâm tới mức cổ phiếu nên loại phí lưu ký cổ phiếu cũng là chính.

Ví dụ nếu bạn sở hữu 10.000 cổ phiếu VNM giá trị khoảng 1,68 tỷ đồng thì mỗi tháng 30 ngày phí lưu ký bạn phải trả là 4.000 đồng. Một năm có 12 tháng là 48.000 đồng (khá thấp). Phí lưu ký tính theo số lượng cổ phiếu (Không tính theo giá trị).

Quy trình lưu ký chứng khoán

Để bắt đầu lưu ký chứng khoán, bạn cần phải chuẩn bị hồ sơ bao gồm:

• Sổ cổ đông hoặc Giấy chứng nhận sở hữu cổ phần (bản gốc)
• CMND/Hộ chiếu (bản phô tô và bản gốc để đối chiếu) nếu Quý khách hàng là cá nhân hoặc Giấy đăng ký kinh doanh (bản phô tô có công chứng) nếu Quý khách hàng là tổ chức
• Phiếu gửi chứng khoán theo mẫu (do VNDIRECT cung cấp)

Sau đó thực hiện các quy trình như sau:

Bước 1: Mở tài khoản giao dịch chứng khoán nếu chưa có

Bước 2: Quý khách điền thông tin vào phiếu gửi chứng khoán kèm theo sổ cổ đông hoặc giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán đưa cho nhân viên hỗ trợ lưu ký của thành viên lưu kí chứng khoán.

Bước 3: Nhân viên hỗ trợ lưu ký chứng khoán sẽ kiểm tra thông tin trên sổ cổ đông hoặc giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán. Đối chiếu các thông tin này với thông tin do tổ chức phát hành đã đăng ký với Trung tâm lưu ký Việt Nam (VSD). Nếu thông tin khớp, ký trên phiếu gửi chứng khoán và trả lại Quý khách 01 liên. Nếu thông tin không khớp, Quý khách ký vào mẫu đề nghị điều chỉnh thông tin của VSD. Sau đó trả lại khách hàng 01 liên phiếu gửi chứng khoán.

Bước 4: Thành viên lưu kí sẽ hoàn thiện hồ sơ, gửi lên trung tâm lưu ký.

Bước 5: Sau khoảng 7 đến 10 ngày làm việc sẽ nhận được chứng từ ghi có hiệu lực từ VSD, Thành viên lưu ký sẽ hạch toán ghi tăng số chứng khoán tương ứng của Quý khách vào hệ thống. Hệ thống sẽ tự động gửi tin nhắn SMS thông báo cho Quý khách kết quả.

CẢNH BÁO: Đầu tư vào các sản phẩm tài chính tiềm ẩn rất nhiều rủi ro mà có thể không phù hợp với một số nhà đầu tư. Do đó hãy cân nhắc kỹ lưỡng và làm chủ bản thân trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào cấu thành từ những nội dung tham khảo tại website này. Đồng thời bạn có thể THAM GIA NHÓM THẢO LUẬN của chúng tôi để thảo luận thêm về những gì bạn đang quan tâm.