2021 Tiền tệ là gì? Các chức năng và hình thái của tiền tệ

Sự phát triển mạnh mẽ của sản xuất và trao đổi hàng hóa đã tạo cho nhân loại một công cụ phục vụ cho hoạt động kinh tế quan trọng đó chính là tiền tệ và chính công cụ này đã và đang đóng góp lớn cho sự phát triển kinh tế của con người. Có thể nói tiền tệ đóng vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế, sự thay đổi của lượng tiền trong lưu thông có ảnh hưởng tới các biến số khác của nền kinh tế như: Sản lượng, thất nghiệp, lãi suất và lạm phát. Nên tiền tệ đã trở thành một công cụ quản lí nền kinh tế hữu hiệu. Trong bài viết này hãy cùng tìm hiểu về tiền tệ là gì, các chức năng và hình thái của nó.

Tiền tệ là gì?

Thông thường, tiền tệ là định nghĩa cho bất kỳ loại tiền nào được sử dụng để lưu thông trên toàn thế giới. Các loại tiền tệ được làm từ nhiều vật liệu khác nhau như giấy, polime hoặc kim loại. Nó thường được ban hành và duy trì bởi một cơ quan quản lý của quốc gia hay liên minh, khu vực. Điều này có nghĩa là giá trị của đồng tiền không đến từ vật liệu được tạo ra, mà bằng giá trị mà nó đại diện theo nền kinh tế và tổ chức phát hành.

Các chức năng chính của tiền tệ

Phương tiện trao đổi

Trao đổi hàng hóa và dịch vụ trên thị trường là một trong những hoạt động phổ biến nhất của đời sống con người. Tuy nhiên, việc trao đổi này không phải lúc nào cũng thuận lợi. Nhằm loại bỏ những sự khó khăn trong mậu dịch. Mọi người phải lựa chọn một thứ gì đó sẽ đóng vai trò là vật trung gian. Và đó chính là tiền.

Để xem xét chức năng quan trọng này của tiền, chúng ta có thể tư duy ngược lại bằng cách xem xét sự vắng mặt của nó. Khi không có tiền, hàng hóa sẽ được trao đổi trực tiếp với hàng hóa khác. Lúc đó, người mua phải tìm những thứ mà người bán chấp nhận.

Giả sử bạn đang ghé thăm một cửa hàng tạp hóa trong nền kinh tế không có tiền. Bạn sẽ cần phải chất đầy một đống đồ mà người bán tạp hóa có thể chấp nhận để đổi lấy hàng tạp hóa. Đó sẽ là một chuyện rất rắc rối. Chi phí vận chuyển cao khủng khiếp và cơ hội gặp một cửa hàng đúng nhu cầu lại hiếm hoi. Điều này sẽ làm nền kinh tế thế giới đình trệ và hoạt động kém hiệu quả.

Thước đo giá trị

Trong thực tế, nếu bạn hỏi bất kỳ người Việt Nam nào về giá cả. Họ sẽ cho bạn một con số kèm với đơn vị là đồng. “Đĩa cơm tấm này giá 25.000 đồng” hoặc “tôi đã trả 30 triệu đồng cho cái Iphone 12 này”. Mọi người sẽ không nói rằng “Tôi đã trả 1200 đĩa cơm tấm để đổi lấy cái Iphone 12”. Về lý thuyết, câu nói trên hoàn toàn có đúng theo nghĩa đen. Nhưng mọi người sẽ không dùng cách báo giá như vậy. Bởi vì, mọi người không đến những FPT Shop hoặc Điện máy xanh với cả nghìn dĩa cơm để đổi một cái Iphone 12. Dẫn đến thông tin đo lường sẽ không thực tế.

Trong ví dụ trên, có thể thấy rằng tiền đóng vai trò như một đơn vị đo lường. Tiền là một phương tiện nhất quán để đo giá trị của mọi thứ. Khi báo giá của hàng hóa hoặc dịch vụ theo đơn vị tiền. Tất cả mọi người đều có thể hiểu về số lượng, quy mô cũng như là giá trị của nó.

Lưu trữ giá trị

Chức năng thứ ba của tiền là dùng để lưu trữ giá trị. Tức là nó có giá trị theo thời gian. Nếu bạn để quên một tờ 100.000 đồng hồi năm 2017 ở trong tủ. Bây giờ bạn mở tủ ra và thấy nó, dĩ nhiên bạn vẫn có thể cầm nó ra ngoài mua bất cứ thứ gì bạn muốn. Thực tế, giá trị đã được “lưu trữ” tờ polyme đó trong ngần ấy thời gian. Và nó cũng có thể tiếp tục lưu trữ giá trị trong tương lai.

Dĩ nhiên, tiền không phải là thứ duy nhất lưu giữ giá trị. Từ bất động sản như : nhà cửa, đất đai cho đến các động sản như: xe, cộ,… đều có chức năng này. Tuy nhiên, tiền khác với những kho lưu trữ giá trị khác này là có thể dễ dàng trao đổi lấy các hàng hóa khác. Với chức năng phương tiện trao đổi làm cho nó trở thành một kho lưu trữ giá trị tiện lợi.

Mặc dù vậy, tiền không phải là một kho lưu trữ giá trị không có rủi ro. Chúng ta đều biết rằng trong kinh tế có hiện tượng làm phát. Nó làm bốc hơi một phần giá trị của tiền. Trong thời kỳ lạm phát phi mã, mọi người có thể không muốn dựa vào tiền như một vật lưu trữ giá trị. Thay vào đó, họ có thể chuyển sang các hàng hóa như đất đai hoặc vàng có tính an toàn hơn.

Các loại hình thái của tiền tệ

Theo tiến trình lịch sử, tiền tệ đã trải qua ba hình thái: tiền hàng hóa, tiền quy ước và tiền qua ngân hàng.

Tiền hàng hoá

Tiền hàng hóa là một loại hàng hóa nào đó được người ta công nhận để làm vật trung gian cho việc giao dịch mua bán hàng hóa.

Lúc đầu người ta sử dụng các loại hàng hóa thông dụng trong trao đổi như lúa mì, súc vật… Điều này đem tới nhiều bất tiện, do tiền hàng hóa chỉ được chấp nhận trong một nhóm người hay trong một địa phương, lại không thuận tiện cho việc di chuyển, và trong nhiều trường hợp khó phân chia thành nhiều đơn vị cần thiết.

Tiền kim loại được sử dụng lần lượt đồng, bạc, vàng, do có nhiều ưu điểm hơn các kim loại khác.

Nguyên tắc chung của tiền hàng hóa là giá trị của tiền bằng với giá trị của vật dùng làm tiền.

• Ưu điểm: Những hàng hóa được chọn làm tiền tệ có giá trị sử dụng cần thiết chung cho nhiều người, có thể bảo tồn lâu và mang tính chất phổ biến, đặc trưng cho địa phương, khu vực diễn ra trao đổi.
• Nhược điểm: Không đồng nhất; Dễ hư hỏng; Khó phân chia hay gộp lại; Khó bảo quản cũng như vận chuyển; Mang tính khu vực, địa phương…

Tiền quy ước (tiền pháp định)

Tiền quy ước hay tiền pháp định là loại tiền được lưu hành do quy định của nhà nước. Tiền được gọi là tiền quy ước bởi vì giá trị ghi trên bề mặt đồng tiền chỉ là giá trị tượng trưng, tức là lớn hơn hay nhỏ hơn so với giá trị của vật dùng làm tiền. Nó biểu thị cho một lượng giá trị nào đó mà mọi người thừa nhận chúng và tin vào đó để sử dụng. Sự khác nhau cơ bản giữa tiền hàng hóa và pháp định là ở chỗ đối với tiền pháp định giá trị của tiền tệ lớn hơn giá trị của vật dùng làm tiền, trong khi đó đối với tiền hàng hóa thì hai giá trị đó phải bằng nhau.

Tiền quy ước cũng có hai dạng:

• Tiền kim loại
• Tiền giấy

Cả hai loại này đang được lưu hành trên thế giới. Tiền kim loại, trước đây người ta sử dụng các loại kim loại quý như bạc, vàng… về sau sử dụng loại kim loại rẻ hơn, tiền được sử dụng nhiều hơn. Tại nước ta hiện nay, tiền xu các loại đang được sử dụng trong lưu thông, đây cũng cũng là dạng tiền kim loại như nhiều nước trên thế giới đang sử dụng.

Đối với tiền giấy có hai loại tiền giấy khả hoán và tiền giấy không khả hoán.

Tiền giấy khả hoán xuất hiện vào thế kỉ XVII, lần đầu tiên do ngân hàng Amsterdam của Hà Lan thực hiện. Đối với loại tiền này khi có một lượng tiền nào đó bạn có thể đến nơi mà chính phủ quy định đổi lấy một lượng vàng hoặc bạc tương đương. Lượng quy kim đó được căn cứ vào bản vị tiền tệ, là lượng mà Chính phủ dùng để định nghĩa giá trị một đơn vị tiền tệ của quốc gia. Ví dụ ở Mỹ vào năm 1775 người ta định nghĩa 1USD = 25,92 g bạc 99,99%; và vào năm 1900 định nghĩa 1USD = 1504,6 mg vàng 99,99%. Nếu định nghĩa theo vàng thì gọi là chế độ bản vị vàng và theo bạc thì ta có chế độ bản vị bạc. Việc sử dụng tiền khả hoán đòi hỏi chính phủ có một lượng dự trữ vàng hoặc bạc tương đương với lượng tiền phát hành. Mục đích của chế độ phát hành này là muốn bảo đảm giá trị của đồng tiền đang lưu hành. Trong thực tế việc này không phải lúc nào cũng thực hiện được. Cho đến giữa những năm 1930, hầu như các quốc gia đều bỏ chế độ tiền giấy khả hoán chuyển sang sử dụng tiền giấy bất khả hoán.

Tiền giấy bất khả hoán là loại tiền bắt buộc lưu hành, dân chúng không thể mang tiền giấy đến ngân hàng để đổi lấy vàng hay bạc.

• Ưu điểm: Nhẹ, dễ vận chuyển và cất trữ; Có đầy đủ mệnh giá; Chính phủ tốn ít chi phí sản xuất.
• Nhược điểm: Không bền; Khá cồng kềnh khi giao dịch lớn; Tốn chi phí vận chuyển và dễ gặp rủi ro; Có thể bị làm giả; Dễ rơi vào tình trạng bất ổn (đồng tiền bị mất giá)

Tiền qua ngân hàng

Tiền qua ngân hàng là tiền ký thác hay tiền ký thác không kỳ hạn sử dụng séc hay tiền ghi nợ. Loại tiền này được tạo ra từ tài khoản séc.

Từ nợ ở đây là chỉ khoản nợ của ngân hàng đối với người mở tài khoản séc tại ngân hàng. Khi mở tài khoản séc tức là người ta đưa vào ngân hàng một lượng ký thác không kỳ hạn. Người chủ tài khoản có thể viết một tờ séc cho mình hoặc cho một người nào đó để yêu cầu ngân hàng thanh toán một lượng tiền khi tờ séc được xuất trình và chưa quá hạn. Lượng tiền ký thác không kỳ hạn đó chính là tiền qua ngân hàng. Nhưng bản thân những tờ séc không phải là tiền, vì khi nhận tờ séc từ tay một người nào đó thì người ta không thể dùng nó vào việc thanh toán nợ hay mua bán hàng hóa.

• Ưu điểm: Tiết kiệm chi phí giao dịch; Nhanh, đơn giản và an toàn; Thuận lợi khi giao dịch lớn.
• Nhược điểm: Mất thời gian vận chuyển séc, kiểm tra tính hợp pháp của séc..nên không phù hợp khi cần thanh toán nhanh; Tốn kém chi phí xử lý chứng từ.; Cần một khoảng thời gian dài để đưa vào ứng dụng phổ biến, rộng rãi.

Trong ba hình thái tiền tệ nêu trên hiện nay chỉ phổ biến hai hình thái là tiền quy ước và tiền qua ngân hàng. Nền kinh tế càng phát triển, hệ thống ngân hàng càng hoàn thiện thì vai trò của ngân hàng càng quan trọng. Ở nước ta, từ trước đến nay sử dụng chủ yếu vẫn là tiền giấy, tiền qua ngân hàng còn chưa sử dụng phổ biến nhưng trong xu hướng chung thì loại tiền này sẽ được sử dụng nhiều hơn.

Tiền điện tử

Tiền điện tử là một dạng tiền kỹ thuật số có thể hoạt động như một phương tiện trao đổi và lưu trữ giá trị. Tiền điện tử hoạt động theo quy luật cung-cầu trên thị trường. Đồng thời, tiền điện tử không bị quản lý bởi các chính phủ hay ngân hàng trung ương. Đa phần các đồng tiền điện tử đều có giới hạn trong khai thác. Đây chính là đặc điểm hạn chế lạm phát của loại tiền này.

Qua hơn 10 năm hình thành và phát triển, hệ sinh thái của tiền điện tử ngày càng hoàn thiện. Tiền điện tử đã và đang chứng minh được giá trị của mình. Với tiền điện tử, người dùng có để giao dịch nhanh chóng, minh bạch và an toàn. Chưa dừng lại ở đó, tiền điện tử cũng đem đến cơ hội đổi đời cho rất nhiều tỷ phú trên toàn cầu. Với sự xuất hiện của tiền điện tử, nó đã thúc đẩy sử phát triển của tài chính toàn cầu.

Tương lai của tiền điện tử

Như đã nói ở phần trên, tiền điện tử là một loại tiền sắp tới của tương lai. Nó là một trong những ứng cử viên sáng giá nhất thay thế cho tiền pháp định.

Với tiền điện tử, người sử dụng có hàng loạt các ưu điểm so với hệ thống thanh toán truyền thống. Có thể liệt kê sơ bộ như sau:

• Tính tự chủ của người dùng. Người dùng tiền điện tử không bị quản lý bởi cơ quan chính phủ hay ngân hàng trung ương.
• Loại bỏ chi phí. Hầu hết các đồng tiền điện tử hiện này đều sử dụng công nghệ Blockchain. Điều này đem đến dịch vụ hoàn toàn miễn phí cho người sử dụng.
• Giao dịch quốc tế trong tích tắc. Chỉ cần một địa chỉ ví, dù bạn có ở đầu đều có thể sử dụng. Thời gian của giao dịch trên nền tảng internet cũng cực kỳ nhanh chóng.
• Bảo mật. Các đồng crypto sử dụng các công nghệ tiên tiến như: Blockchain, hợp đồng thông minh, …. Đem lại sự an toàn vượt trội so với hệ thống cũ.
• Minh bạch. Cũng với công nghệ Blockchain, tất cả giao dịch đều được ghi trên sổ cái và theo dõi bởi tất cả mọi người. Không có chuyện gian lận có thể xảy ra.
• Cơ hội đầu tư: Đây là một trong những yếu tố hấp dẫn của tiền điện tử. Trong hơn một thập kỷ vừa qua, tiền điện tử đem lại cơ hội cho rất nhiều người đổi đời. Và bạn có thể chính là người tiếp theo

CBDC – Tiền điện tử của ngân hàng trung ương

Đây là một biến thể khác của tiền kỹ thuật số. Điểm khác biệt lớn nhất giữa CBDC và tiền điện tử chính là cơ quan quản lý. Nó hoạt động trên quy luật cung-cầu của thị trường. CBDC chịu sự quản lý của cơ quan chức năng. Ví dụ như ở Venezuela đã có đồng Pedro. Đồng tiền này chịu sự quản lý của chính phủ Venezuela. Đây được xem là cứu cánh của tài chính nước này. Bởi vì trước đó nó đã bị tàn phá kinh khủng do lạm phát.

CBDC chính là sự kết hợp của ưu điểm tiền điện tử và tiền pháp định. Tuy nhiên, CBDC chủ yếu vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm. Đồng thời, CBDC cũng không tồn tại cơ hội đầu tư. Cũng như CBDC có nguy cơ bị thao túng và lạm phát khi cơ quan chủ quản muốn.

Stablecoin

Stablecoin là các đồng tiền điện tử được thiết kế ổn định về giá trị ngay từ lúc đầu. Trên thực tế, đã có một số Stablecoin trên thị trường có thể kể đến như: Vitalik, Tether. Đây chính là giải pháp cho hệ thống thanh toán hiện nay. Sự ổn định tỷ giá đến từ tiền pháp định, ưu điểm tốc độ, bảo mật, minh bạch của tiền điện tử. Ngoài ra, Stablecoin cũng hạn chế được một phần sự ảnh hưởng của chính phủ.

Ngoài sự hữu ích của chúng trong các giao dịch tài chính, Stablecoin còn được sử dụng bởi các nhà đầu tư. Việc phân bổ một tỷ trọng Stablecoin vừa phải trong danh mục là một cách hiệu quả để giảm rủi ro tổng thể. Tuy nhiên, tương lai của Stablecoin lại phụ thuộc nhiều vài tài sản đảm bảo của nó. Nằm ở thế không thể tự quyết cũng chính là ưu và nhược điểm của Stablecoin.

Lời kết

Trong lịch sử loài người, tiền tệ là một trong những yếu tố quan trọng nhất. Ngày nay, tiền tệ dần trở nên phức tạp hơn ý nghĩa ban đầu của nó. Tuy nhiên, nếu nắm rõ bản chất và cách vận hành của tiền thì việc đạt tự do tài chính là điều hoàn toàn có thể.

CẢNH BÁO: Đầu tư vào các sản phẩm tài chính tiềm ẩn rất nhiều rủi ro mà có thể không phù hợp với một số nhà đầu tư. Do đó hãy cân nhắc kỹ lưỡng và làm chủ bản thân trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào cấu thành từ những nội dung tham khảo tại website này. Đồng thời bạn có thể THAM GIA NHÓM THẢO LUẬN của chúng tôi để thảo luận thêm về những gì bạn đang quan tâm.